Gốm sứ được xem là một trong những chất liệu quen thuộc và đặc trưng của người Việt Nam. Nó gắn liền cùng với lịch sử phát triển của dân tộc Việc Nam từ xưa cho đến nay. Trải qua bao nhiêu thế hệ, gốm sứ ngày càng được ưa chuộng nhiều hơn nhờ những nét đẹp của nó.

Không chỉ mang nét đẹp sang trọng, tinh tế mà còn mang trong minh hơi thở cổ điển. Nhưng đồng thời không làm mất đi tính hiện đại và sự đảm bảo về an toàn sức khỏe. Có nhiều loại men gốm sứ khác nhau như: men rạn, men lam, men ngọc,….

Trong bài viết ngày hôm nay hãy cùng Bát Tràng mỹ nghệ đi tìm hiểu về men rạn nhé! Và có nên sử dụng những đồ gốm sứ làm từ loại men này hay không?

Men rạn là gì?

                Lọ lộc bình men rạn đắp nổi

Đây là một dòng men có nhiều vết rạn được tạo ra do sự chênh lệch về độ co giãn giữa xương gốm và men. Nhờ đó tạo nên những hình rạn tam giác, tứ giác hay kể cả những hình xoáy trôn ốc vô cùng độc đáo. Những đường men rạn có nhiều kích cỡ khác nhau. Đây là một loại men nổi tiếng và chỉ xuất hiện duy nhất ở làng gốm Bát Tràng. Nó xuất hiện bắt đầu từ những thế kỳ XVI và được phục chế, phát triển rộng rãi trong nhiều năm gần đây.

Sản phẩm men rạn có những loại nào?

Men rạn được ứng dụng vào rất nhiều sản phẩm khác nhau, nhất là đồ thờ cúng, phong thủy. Hiện nay, có thể phân loại các sản phẩm men rạn thành 2 tiêu chí như sau:

Men rạn trơn

Đây là loại men rạn nổi, thường có đặc điểm là lớp vẽ nằm giữa lớp cốt gốm sứ và lớp men rạn. Có thể hiểu đơn giản là người thợ sẽ vẽ lên nền của cốt gốm sứ trước rồi mới phủ men rạn lên sau.

Men rạn nổi

Các sản phẩm men rạn nổi có yêu cầu cao hơn, chi tiết hơn so với men rạn trơn. Kiểu sản phẩm này có cách làm giống với men rạn trơn nhưng sẽ thêm 1 khâu đắp nặn trang trí rồi mới vẽ màu lên phần đắp nặn này. Do đó, giá thành của các sản phẩm men rạn nổi sẽ cao hơn hẳn so với men rạn trơn.

Những món đồ phong thủy bằng men rạn đẹp

Có thể thấy, men rạn được ứng dụng vào rất nhiều đồ vật gốm sứ khác nhau nhưng nhiều nhất vẫn là các sản phẩm cao cấp. Bởi hầu hết các sản phẩm men rạn thường đòi hỏi sự cầu kỳ, tỉ mỉ và sang trọng. Một số sản phẩm men rạn nổi bật hiện nay là:

Đồ thờ cúng men rạn

Bộ sản phẩm đồ thờ cúng men rạn có thể bắt gặp rất nhiều hiện nay với những sản phẩm nổi bật như: lư hương đỉnh hạc, bát hương, mâm bồng, ống hương, chân nến, lọ hoa, chén nước,…. Để hoàn thành được một bồ đồ thờ cúng men rạn cần trải qua rất nhiều công đoạn và chi tiết thể hiện sự cầu kỳ cũng như tâm huyết với nghề của người thợ.

Mai bình tích lộc men rạn

Đây là một vật phẩm phong thủy có dáng cao, được chế tác theo thuyết hình khí của phong thủy. Nó có khả năng hút tài lộc, mang đến nhiều may mắn cho gia chủ. Mai bình tích lộc thường được trưng bày trong những gia đình có điều kiện kinh tế tốt hoặc dùng làm vật phẩm biếu tặng có giá trị cao.

Bình hút tài lộc men rạn

Bình hút lộc này có dáng bóng tròn, miệng loe, cổ nhỏ, bụng là hình tròn lớn và có kích thước thấp hơn so với Mai bình tích lộc. Bình hút tài lộc sẽ giúp gia chủ hút tài lộc, tích khí, tăng may mắn nhiều hơn. Sản phẩm thường được trưng bày trên các bàn làm việc của sếp, hốc tủ, phòng khách gia đình, quầy thu ngân,….

Lục bình sứ men rạn

Lục bình sứ men rạn thường có 2 hình thái khác nhau là loại men rạn trơn hoặc men rạn nổi. Bộ lục bình sứ thường dùng để đặt ở 2 bên tủ thờ, sập thờ,…. Lục bình sứ có kích thước khá lớn, thường cao từ 1.55m – 1.75m, thậm chí là 1.8m – 2m. Sản phẩm thích hợp đặt ở những nơi thờ cúng tâm linh như đền chùa, đình, hay phòng thờ gia đình.

Có nên dùng đồ thờ men rạn

Có một điều ít ai biết là men rạn đã từng bị thất truyền vào thế kỳ XVI. Nhưng mới được nghệ nhân trẻ tuổi Phạm Văn Đạt phục chế trong khoảng 10 năm trở lại đây. Nên không tránh khỏi việc bị hoài nghi về nghệ thuật làm men này. Mỗi một kiểu rạn đều sinh ra một cách rất tự nhiên và riêng biệt trên từng loại gốm. Do đó mà không bao giờ có hai vật phẩm men nứt rạn giống nhau y hệt.

Đồ thờ men rạn mang tính “độc lạ”

Mỗi một món đồ được làm từ men nứt rạn đều được hình thành một cách tự nhiên nhất. Có thể là hình tam giác, tứ giác, ngũ giác,… do được nung ở 1300 độ C. Đồng thời khả năng bị trùng lặp là điều không thể dù cho bạn có quan sát kỹ.

Bên cạnh đó màu men sẽ được phủ trên nền đắp nổi và hoàn toàn được làm thủ công bởi các nghệ nhân. Đặc biệt cũng sẽ đảm bảo được nước men bền, bóng và không bị phai nhạt theo thời gian.

Men rạn của Bát Tràng còn hội tụ và giữ được cân bằng ngũ hành:

Thổ: chất men, chất đất biểu tượng cho sự sinh sôi và nảy nở.

Mộc: từ trong tro trấu bên trong men.

Thủy: từ những công đoạn nhào nặn, vẽ lên những họa tiết trang trí.

Hỏa: nhiệt độ cao trong lò nung.

Kim: được tạo nên lò nung gốm.

Đồ thờ men rạn giá thành hợp lý

Những đồ thờ được làm bằng men nứt rạn được đánh giá như là những hàng thủ công mỹ nghệ cao cấp. Và có thời gian chế tác khá lâu, đôi khi kéo dài đến vài tháng liền. Nên điều hiển nhiên là giá thành của nó sẽ cao hơn những đồ thờ làm từ khuôn có sẵn. Tuy nhiên, khi đặt chúng cạnh đồ thờ bằng đồng hay các loại gốm sứ thủ công khác thì giá thành tương đương hoặc đôi khi là rẻ hơn.

Nhìn từ góc nhìn kinh tế, việc chọn một bộ thờ cúng bằng men rạn là cực kỳ hợp lý. Đây là một khoản đầu tư cho không gian thờ cúng mang tính bền vững cao. Bởi vì, những giá trị của đồ thờ sẽ được tăng dần theo nét hoài cổ. Những nét hoài cổ ở đây là do thời gian mang lại mà không có tiền bạc nào cân đo được. Ban đầu bạn chỉ sỡ hữu một vài món đồ thờ, khi mong muốn mở rộng thêm không gian thì có thể bổ sung thêm. Điều quan trọng là không cần phải bỏ đi những món đồ cũ lãng phí và không tốt về mặt tâm linh.

Lời kết

Một vài thông tin hữu ích về loại men rạn đã có từ lâu đời chắc hẳn sẽ làm bạn thích thú hơn. Đây sẽ là một lựa chọn mới cho bạn trong việc tìm ra được một món đồ phù hợp với không gian thờ cúng. Bạn có thể tham khảo thêm nhiều mẫu đồ thờ cúng được làm từ loại men nứt rạn đặc biệt này.